Boekbespreking
De eerste druk van dit boek verscheen in 1976. In de loop der jaren is het meer dan eens herzien. In 2009 kwam de veertiende druk uit, herzien en uitgebreid. In datzelfde jaar verscheen de vijftiende druk. De uitgave is in twee versies verkrijgbaar: gebonden en paperback. Gebonden kost deze bundel ? 39,95.
Deleu is een groot liefhebber van po?zie. Deze bloemlezing is de vrucht van een levenslange omgang met gedichten. Met deze bundel richt de samensteller zich op een zo groot mogelijk publiek. Hij wil zijn lezers een evenwichtig beeld geven van onze moderne po?zie. Met ?onze? bedoelt hij de moderne dichtkunst in Belgi? en Nederland, die begint bij Guido Gezelle in het Zuiden en Herman Gorter in het Noorden. Gedichten die hij voor een groot publiek te moeilijk acht, heeft hij buiten deze bundel gehouden. Hieruit kan niet de conclusie worden getrokken dat deze bundel gedichten bevat die door ieder die van een gedicht houdt (meteen) begrepen kunnen worden. Want het is wel een bundel gedichten van literair niveau.
Deleu heeft zijn keuze chronologisch ondergebracht in de volgende zeven afdelingen.
1. Verwachting en geboorte. Vader en moeder
2. Het kind. De jaren van de jeugd
3. Het leven ontwaakt. De liefde
4. Man en vrouw. Het samenleven. Het huwelijk. De vriendschap
5. Het ouderhuis en de herinnering eraan
6. Het grote leven. De vragen. De pijn
7. Eenzaamheid. Ziekte. Dood
Deleu spreekt de hoop uit dat deze nieuwe versie van zijn Groot Verzenboek een boeiend beeld geeft van de diversiteit en de rijkdom van de Nederlandstalige po?zie. Dat doet zij. Liefhebbers van po?zie, ik beveel deze bundel po?zie van harte bij u aan.
Frans Berkelmans, En de vis is teken, Beschouwingen bij gedichten van Guido Gezelle en Gerrit Achterberg, voorafgegaan door enkele gedichten van Ida Gerhardt en anderen, een uitgave van de Valkhof Pers in Nijmegen, prijs ? 15,00.
Dit boek is anders dan het hierboven genoemde in die zin dat het over, niet veel meer dan, twee gedichten gaat. Berkelmans, die net als Deleu zich al een leven lang bezighoudt met het lezen en analyseren van Nederlandse po?zie, bespreekt het gedicht ?Ichthus eis aiei? van Guido Gezelle en ?Aquarium? van Gerrit Achterberg. Naast een brede verkenning bij deze gedichten geeft hij een diepgaande bespreking.
Berkelmans publiceerde over de gedichten van Ida Gerhardt. In het eerste hoofdstuk van dit boek geeft hij ook aandacht aan enkele van haar gedichten, en aan een paar gedichten van anderen. Al deze gedichten hebben met vis te maken. De gedachten over deze gedichten zijn samengevat onder de titel: `Garnituur voor een visschotel?, en moeten dienen als inleiding op de bespreking van de genoemde gedichten van Guido Gezelle en Gerrit Achterberg.
Het gedicht van Gezelle heeft een Griekse titel: Ichthus eis aiei. Vis voor altijd, betekent dat. Ichthus, het Griekse woord voor vis, is in en vanaf de oudchristelijke kerk een aanduiding van Christus als Redder van zondaren. Gezelle had een scherp oog voor de natuur en kon wat hij zag treffend onder woorden brengen. Dat doet hij ook in dit gedicht. Maar de diepere laag van zijn gedicht gaat over Christus, gezien in een vis. De vis is teken.
Dat is ook zo in het gedicht ?Aquarium? van Achterberg. In dit gedicht gaat het niet over ??n vis, maar over vissen die in een aquarium zwemmen. Ook Achterberg heeft ze aandachtig bekeken en beschreven, op de manier van de dichter.
Maar ook in dit gedicht neemt de Vis, die Christus is, een grote plaats in. Het ademt een diep verlangen. Dat is gevangen in bijbelse passages, maar wordt weersproken door bedenkingen die wetenschappelijk klinken. Naar de overtuiging van Berkelmans wijst Achterberg voor de vervulling van dat verlangen in christelijke richting. Hij doet dat echter op een open wijze.
Zo vraagt Berkelmans in dit boekje aandacht voor twee bijzondere en verwante gedichten van twee grote Nederlandstalige dichters. De verwantschap zit niet alleen in de beschrijving van de vis, maar vooral in de Vis die Christus is. De Vis is teken.
Rest mij nog te melden dat dit boekje een prachtig gebonden uitgave is. Het heeft een voorname uitstraling, helemaal passend bij de besproken gedichten en bij de manier waarop dat is gebeurd.
Amersfoort
D. Visser