Gaat u als u met vakantie in het buitenland bent, naar een plaatselijke kerk?
In deze vakantieperiode vertelt een aantal mensen die dat doen over hun ervaringen.
Een paar weken terug waren mijn vrouw en ik op vakantie in Noorwegen. Na tien jaar was het tijd om onze Noorse vrienden weer eens te bezoeken. Op zondag gaan we dan naar de plaatselijke kerk. En ja, daar zit je dan in een grote en mooie kerk, maar waar zijn de mensen? Een paar ouderen. Oké, ik overdrijf.
Onze vrienden vertelden, dat deze kerk de lutherse volkskerk is en dat de meeste leden niet vaak naar de kerk gaan. Eigenlijk alleen bij geboorte, trouwen en rouwen. En met Kerst, uiteraard. Voor mijn gevoel speelt de kerk voor hun geloof nauwelijks een rol van betekenis. In elk geval een andere rol.
Historie
Ik las dat het christendom in de negende eeuw vaste voet kreeg in Noorwegen. Door missionarissen vanuit de Britse eilanden. Tijdens de Reformatie brak de Noorse Kerk met Rome, en werd het lutherse protestantisme de staatsgodsdienst met de koning als het hoofd. Voortaan werden de bisschoppen door de koning benoemd. In 1660 werden de geestelijken ambtenaren en werd hun traktement door de staat betaald. In 1814 werd de kerk losgemaakt van de Deense volkskerk. Binnen de Verenigde Koninkrijken Zweden en Noorwegen (1814-1905) bleef de Noorse kerk zelfstandig. In 1905 werd Noorwegen onafhankelijk van Zweden. De kerk van Noorwegen bleef de officiële staatskerk. Ongeveer vijfentachtig procent van de Noorse bevolking is aangesloten bij een christelijke kerk. Het merendeel van hen is evangelisch-luthers.
Piëtisme
In de zeventiende en achttiende eeuw kwam de Noorse kerk sterk onder invloed van het piëtisme. De bekendste Noorse piëtist was Hans Nielsen Hauge, een lekenpredikant. De haugeaanse beweging die door hem ontstond, richtte zich vooral op de bevindelijke kant van het lutheranisme. Eerst werden de haugeanen door kerk en overheid nogal tegengewerkt. Veel haugeaanse lutheranen emigreerden daarom naar de Verenigde Staten, waar ze een factor van betekenis werden binnen het Amerikaanse lutheranisme. In 1842 werden de lekenbewegingen binnen de Noorse kerk geaccepteerd.
Organisatie
De kerk van Noorwegen is episcopaals en heeft bisdommen, decanaten en parochies. En ongeveer 1600 kerkgebouwen. De beroemdste kerken zijn de Staafkerken. Die zijn volledig uit hout opgetrokken, in een typisch Scandinavische bouwstijl en ontstaan in de tijd waarin het christelijk geloof in Scandinavië werd verspreid. De staafkerken zijn zonder spijkers, nagels of lijm gebouwd, zodat ze flexibel blijven en het hout kan werken. Ze zijn vaak rijk versierd met houtsnijwerk van motieven die teruggaan tot de Vikingentijd, zoals de draak of slang die eeuwig en altijd aan de wortels van de levensboom knaagt.
Het hoogste orgaan van de staatskerk is de Generale Synode die elk jaar bijeenkomt. De synode telt zevenentachtig leden en bestaat uit geestelijken en leken. Naast de synode kent de Noorse Kerk nog een bisschoppenconferentie die drie keer per jaar wordt gehouden. Tot aan de Tweede Wereldoorlog werd het kerkelijk leven uitsluitend beheerst door de geestelijken, maar na de oorlog werden de kerkelijke structuren zo veranderd dat ook leken volledig konden participeren.
De liturgie van de Noorse kerk is typisch luthers en lijkt veel op die van de Roomse kerk. De dienst is in de landstaal. De eucharistie wordt bijna iedere zondag gevierd. Bijna eenentwintig procent van de geestelijken is vrouw. In 2017 stemde de kerk voor de invoering van het homohuwelijk, maar was wel van oordeel dat de geestelijken niet kunnen worden verplicht een dergelijk huwelijk te voltrekken. De eerste Bijbel in het Noors verscheen pas in 1814. Daarvoor werd de Bijbel in het Deens gelezen. De Noorse kerk kent geen vastgestelde canon en dus worden in Noorse bijbels ook de apocriefe boeken afgedrukt. De Bijbel is het Woord van God, de drie oecumenische belijdenissen genieten veel gezag, evenals de «cursief» Confessio Augustana «einde cursief» en de «cursief» Kleine Catechismus «einde cursief» van Luther.
Ik begrijp, dat vooral jonge leden de volkskerk verlaten voor meer persoonlijke en radicale kerken, zoals bijvoorbeeld de Methodistenkerk, de Baptistenkerk en de Pinkstergemeente. Die laatste kerk kwam in 2015 spraakmakend in het nieuws, doordat de Noorse kinderbescherming, zonder enige waarschuwing, op grond van een klacht van de schooldirectrice, de kinderen van een gezin uit de ouderlijke macht had weggehaald en elders ondergebracht. De ouders zouden radicale christenen zijn en hun kinderen indoctrineren. De ontwikkeling van hun kinderen zou gevaar lopen, omdat de ouders hun hadden geleerd dat zonde bestaat en dat God straft. Dit zegt veel over die directrice en ook over de kinderbescherming.
Zeemanskerk
De Noorse kerk heeft al lang, ook in het buitenland, een uitgebreid netwerk van zeemanskerken. Die kerken fungeren als opvangcentra voor zeelui. Zij kunnen daar hun godsdienstige plichten nakomen en zich in een plezierige omgeving ontspannen. In maar liefst tweeëndertig havenplaatsen staat zo’n Noorse zeemanskerk. Ook in ons land staat al sinds 1914 zo’n zeemanskerk. In Rotterdam aan de Westzeedijk. Het kerkje werd tijdens de Tweede Wereldoorlog verwoest, maar in 1948 in de oude Noorse stijl herbouwd.
Je kan als vakantieganger in het buitenland uiteraard je eigen kerkje meenemen, of organiseren. Het is eigen en vertrouwd. Maar het kan ook verrijkend zijn kennis te maken met kerken en gelovigen in andere landen. Al zou het alleen maar zijn om te ontdekken dat God ook daar, zij het anders, werkt en zegent.
Gurbe Huisman, Winschoten