'Ik merk dat ik steeds meer vervreemd van de kerk. Ik voel afstand bij het online volgen van de diensten, ik vind het saai en het voelt alleen. Doordat ik in een risicogroep zit kan ik niet naar de kerk en ik kan ook niet bij mensen over de vloer komen. Het voelt raar om zo kritisch te zijn want ik weet hoeveel mensen hun best doen.'
Dit is een reactie een persoon (67) uit het noorden van het land op de vraag hoe hij de kerk ervaart tijdens de coronacrisis. Herkenbaar? We hebben een enorme verandering meegemaakt en wat zijn de mogelijkheden beperkt om als gemeenschap elkaar te zien. De regering kondigde in maart de ‘intelligente lockdown’ aan. Mensen gingen thuiswerken, ouderen mochten geen bezoek ontvangen en de kerk ging online door maar de vanzelfsprekendheid in het gemeenteleven verdween.
We blijven verbonden
Vanuit het Landelijke Dienstenbureau voelden we aan dat deze pandemie grote gevolgen zou hebben. De diaconale dag werd afgelast, er ontstonden initiatieven zoals de hulplijn #Nietalleen. Maar er was meer nodig. Daarom is het initiatief ‘we blijven verbonden’ gestart om elkaar als CGK- kerken te helpen en vast te houden in deze crisis. Met een team van consulenten en bureaumedewerkers hielden we de lijnen kort in het contact kerk en overheid en zorgden we zo vaak als het nodig was voor up-to-date informatie. De nieuwsbrieven en artikelen werden zeer goed gelezen. De informatie is te vinden op www.cgk.nl/corona. Er is een vraagbaak ingericht en we zijn beschikbaar voor vragen op het e-mailadres: Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken..
De vragen die we vanuit de kerken kregen veranderden in de loop van de tijd. Bij de uitbraak waren er veel vragen over de kerkdiensten. Met hoeveel mensen kan dat nog wel, hoe kunnen we diensten streamen? Soms ook persoonlijke vragen om hulp zoals van een mevrouw: 'Ik ben 78 en zou graag leren hoe ik skype kan gebruiken.' Daarna vragen over de inrichting van het gebouw in een anderhalve meter setting en hygiënemaatregelen, wel of niet zingen in de kerk, ventilatie, bijeenkomsten in de huizen. Die vraagbaak zal voorlopig een functie houden. Want we zitten er nog middenin.
Wat me opvalt is dat mensen de coronacrisis zo verschillend ervaren. De een ziet de maatregelen van de overheid als een complot. De ander wil weer uit volle borst zingen in de kerk en weer een ander is angstig en blijft thuis om niet in een groep het virus op te lopen.
Bezorgd
Op een facebookgroep voor predikanten en pastores werd de vraag gesteld: 'Met welke emotie begin je vooral aan het nieuwe kerkelijke seizoen?' Een deel gaf aan blij en optimistisch te zijn. De kerk is er altijd geweest en in deze tijd ‘moeten’ we veel minder en dat is ook goed. Terwijl anderen bang worden of ze zijn boos of bedroefd. Veel pastores en predikanten gaven aan dat ze bezorgd zijn. Er is zoveel niet duidelijk. Hoelang gaat het duren tot er een vaccin is en gaat dat dan echt werken? Komt er een tweede golf? Wat zijn de effecten op de betrokkenheid van gemeenteleden bij de eigen gemeente? De vanzelfsprekendheid is weggevallen en iemand noemde het ‘de verstrooiing’. De zondag krijgt een andere invulling in deze tijd. Veel diensten worden gestreamd, maar blijven gezinnen met kinderen en jongeren op deze manier verbonden? Welke gevolgen gaat de economische crisis hebben voor bedrijven, voor ZZP-ers in allerlei sectoren. Wat is de rol van de kerk en van de diaconie?
Dit artikel begon met iemand die een gevoel van vervreemding verwoordt. Ik merk dat eerlijk gezegd bij mezelf ook. Meestal zit ik vol met ideeën en visie voor de toekomst. Nu weet ik het niet zo goed. We zitten midden in de crisis. Wat precies de gevolgen zijn of wat we moeten doen -- het is nog niet duidelijk.
Ik probeer stap voor stap verder te gaan. Ik zie op microniveau heel mooie ontmoetingen in de buurt en mensen bedenken creatieve (online) oplossingen. Maar ik mis ook het contact met de grotere groep. Ik vind die anderhalve meter samenleving niet passen bij de cultuur en de waarden van de kerk. We zijn in de kerk toch van nabijheid en verbondenheid met elkaar en met God? En juist die nabijheid kunnen we niet beleven op de manier waarop we dat gewend waren. Toch geloof ik dat we door deze crisis gaan komen. Christenen leven vanuit hoop en in het besef dat God zijn kerk bewaart. Vanuit die gedachte een paar suggesties:
1. Houd contact en bevraag elkaar
Wat me in het evangelie vaak opvalt is dat Jezus zijn leerlingen vragen stelt. Als veel mensen afhaken die met Jezus opliepen dan stelt Hij zijn leerlingen de vraag: 'Wilt u ook niet weggaan?' Dan is het antwoord van Petrus: 'Heere, naar wie zullen wij heengaan? U hebt woorden van eeuwig leven' (Joh.6,67-68 HSV). Juist een moeilijke tijd brengt ons terug bij wat het evangelie persoonlijk voor ons betekent. Dat komt naar boven als we elkaar vragen stellen, als we ten diepste de vragen die Heere stelt tot ons door laten dringen. Vragen die we juist nu aan elkaar kunnen stellen op (online) huisbezoeken of gesprekken onderling of in groepen.
2. Houd het doel voor ogen
We kunnen als kerken in deze tijd niet varen op ‘cruise control’. We zullen moeten navigeren op basis van de ontwikkelingen. Daarbij moeten we ons steeds afvragen: Waarom doen we dit en vanuit welke waarden? Dragen we bij aan de het verminderen van risico’s op besmetting en beschermen we kwetsbare mensen, ouderen en mensen die al ziek zijn? Helpen we mee om te voorkomen dat de ziekenhuizen overbelast worden? Kunnen we creatief wegen vinden om wel te ontmoeten, het Woord te horen en uit te delen? Werken we samen toe naar een situatie waarin we in alle vrijheid God en elkaar kunnen ontmoeten? Vanuit die doelen mogen we kritisch zijn en opkomen voor de eer van God en het recht van de zwakke.
3. Maak keuzes en geef duidelijkheid waar mogelijk
Een suggestie als ‘je kunt misschien juist nu met een klein groepje bij elkaar komen’ is te vaag. Wees duidelijk naar elkaar in de communicatie: 'Een wijkkring of bijbelstudiegroep kan één keer per maand gebruik maken van het kerkgebouw. De zalen zijn te gebruiken voor groepen tot vijftien personen. Op de website staat een agenda waar de bijeenkomst in is te plannen.' Durf ervoor te kiezen om in deze tijd bewust dingen niet (meer) te doen zodat mensen niet overvraagd worden. Blijf zoeken naar mogelijkheden om contact te houden, ook via digitale kanalen.
4. Zoek samen God
Van verschillende gemeenten hoor ik dat ze in de afgelopen tijd hebben geprobeerd te duiden wat er gebeurt vanuit het Woord van God. Vanuit Urk hoorde ik dat de vergelijking werd getrokken met de ballingschap. De gemeente van Zwolle had een serie over de woestijnperiode van het volk Israël. Door crisis heen ontstaan vaak nieuwe inzichten. We zitten midden in de crisis en mogen leren om in afhankelijkheid van God te leven ‘bij de dag’ want morgen kan het weer anders zijn.
Rudolf Setz
Diaconaal consulent CGK – en deel van het coronaregieteam