Het nieuwe kerkelijke seizoen staat voor de deur. De startzondagen worden overal gehouden en het winterwerk begint weer. Catechese, huisbezoek en allerlei kringwerk wordt opgestart. Het doel van dat alles is dat we elkaar vinden aan de voeten van Jezus Christus om daar van Hem onderwijs te ontvangen, vermaand te worden en troost te ontvangen.
Dat is dan ook precies de taak van de ambtsdrager: mensen in hun omstandigheden bijstaan en op Jezus Christus wijzen. Hoe dat precies in zijn werk gaat, verschilt per gemeente. In de ene gemeente gaan twee ambtsdragers gezamenlijk hun wijk door en hopen in één of twee jaar overal geweest te zijn. In een andere gemeente heeft een ouderling een meer coördinerende rol en is hij aanspreekpunt voor de zogenaamde ‘wijkwerkers’. Voor al deze mensen is het goed om bij de start van het nieuwe seizoen aan bezinning te doen. Wat is mijn eigenlijke taak, wat doe ik wel en wat doe ik niet en vooral wat wil onze God van mij. In dit artikel ga ik in op een aantal boeken die ambtsdragers, kringleiders en jeugdwerkers kunnen helpen om de mensen die je voor je hebt zitten beter te begrijpen.
Ambtsdrager
Het eerste boek is dat van Jan Winter en heeft als titel Ambtsdrager, waar begin je aan? Het is een handreiking voor ambtsdragers. In honderdvijfentwintig pagina’s komen alle facetten van het werk als ambtsdrager aan de orde. Dit is echt een heel goed boekje. Ik ken weinig boeken over de praktijk van het werk als ambtsdrager die zo beknopt de zaak zo goed duidelijk maken. Het boekje heeft drie hoofddelen. Allereerst worden de verschillende werkzaamheden van het ambtswerk uitgelegd, zowel voor ouderlingen als diakenen. Vervolgens wordt behandeld welke situaties je tegen kunt komen. Het gaat over het huisbezoek, hoe je dat aan kunt pakken en welke dingen goed zijn om te doen. Het boekje helpt je om door te vragen in bepaalde situaties en geeft daar handvatten voor. Het derde deel van het boekje bestaat uit bijbelgedeelten die je kunt lezen in verschillende pastorale situaties. Bijvoorbeeld bij een huwelijksjubileum, bij ziekte en bij een overlijden. Een absolute aanrader voor alle nieuwe ambtsdragers en ook voor ervaren mensen is er genoeg te ontdekken.
Ouderling
Onlangs verscheen in de serie ‘Werken in de kerk’ een handboek voor ouderlingen en oudsten. Deze serie bestaat al wat langer en bevat allerlei handboeken met praktische tips en adviezen over het werk in de kerk. Het boek over ouderlingen en oudsten (onder redactie van W. van der Horst en P. van der Kamp) is net verschenen en begint met een hoofdstuk over de basis. Zo wordt bijvoorbeeld de vraag besproken waarom er ouderlingen in de gemeente zijn, en ook de vraag wat roeping is. Een sterk punt in dit boek is onder meer dat er deelonderwerpen zijn opgenomen waarin het gaat over de persoonlijke stijl van de ouderling. Door dit boek tot je te nemen heb je als ambtsdrager een helderder zicht op jezelf als persoon en ouderling. Dit handboek besteedt ook uitgebreid aandacht aan momenten waarop het kan schuren in het gemeentewerk. Zowel als het gaat om het vergaderwerk als het praktische werk dat je uitvoert als ouderling. In het laatste hoofdstuk komt grensoverschrijdend gedrag aan de orde. Er is voor gekozen daar aan de hand van een tweetal brieven aandacht aan te geven. Omdat er in het hoofdstuk ook informatie overgedragen moet worden, komt dat een beetje gekunsteld over.
Diaken
In dezelfde serie verscheen ook in 2025 een boek over diakenen onder redactie van D.J. Poel en H. Wijma. Het eerste wat opvalt is dat dit boek dikker is dan het handboek over het werk van ouderlingen. Het mooie van dit boek is dat het naast een beschrijving van het werk van diakenen en de bijbelse onderbouwing van het diakenwerk handvatten geeft om de gemeente diaconaal toe te rusten. De diaken staat in zijn werk niet alleen, maar werkt in een team en in een diaconale gemeente.
Juist in een tijd waarin de overheid zich op tal van gebieden terugtrekt, ligt er een taak voor de (diaconale) gemeente. Onze tijd biedt allerlei ingangen om met anderen over het geloof in Jezus Christus te spreken met woorden en zeker ook via (diaconale) daden. Het boek bevat bijbelse bezinning, veel goede tips en verwijzingen naar stichtingen op maatschappelijk terrein. Een aanrader voor wie als diaken gaat beginnen.
Jeugdwerker
In dezelfde serie verscheen ook het handboek Jeugdwerkers. Ik vind het een goede zaak dat voor jeugdwerkers in de kerk een beknopt en helder boek geschreven is. Het boek begint met een kort overzicht over jongeren: wie zijn ze en hoe denken ze. De beknoptheid van dit stuk geeft helderheid, maar heeft ook zijn beperking. Er is natuurlijk veel meer te zeggen over het ‘brokkelbrein’.
Vervolgens wordt het grote belang van relaties aangestipt. De grote kansen die relationeel jongerenwerk geeft, worden geschetst. De valkuilen die helaas ook in kerkelijk jongerenwerk voorkomen, komen minder aan bod. Een goed boek voor jongerenwerkers die in een kort bestek veel informatie willen opdoen. Ook prima geschikt om bijvoorbeeld in een jeugdraad te bespreken.
Pastoraat
Het Handboek pastoraat bij psychische problemen (onder redactie van Hanneke Schaap- Jonker) is voor alle werkers in de kerk een belangrijk boek. Veel jongeren en ook ouderen lijden onder psychische druk. Een op de vijf Nederlanders heeft een psychische stoornis. Als werker in de kerk moet je dus weten wat de stoornis betekent en wat de implicaties zijn voor het geloven en het pastorale contact. In het boek worden de meest voorkomende stoornissen kort behandeld, onder andere dementie, burn-out, verslaving, trauma en eetstoornissen. Elk hoofdstuk geeft na een beschrijving de implicaties voor geloven aan. Vervolgens worden er een aantal do’s en don’ts geformuleerd die heel helpend kunnen zijn in het pastoraat. Van harte aanbevolen voor iedereen die werkzaam is in het pastoraat en te maken krijgt met de gebrokenheid van dit leven.
Dronten, Jurrian Oosterbroek
Jan Winter, Ambtsdrager, waar begin je aan. Handreiking voor ambtsdragers, Buijten & Schipperheijn Motief, 2025, 128 p., € 16,90, ISBN 978 94 6369 317 2
W. van der Horst en P. van der Kamp (red.), Handboek ouderlingen en oudsten. Werken in de kerk, Buijten & Schipperheijn Motief, 2025, 184 p., ISBN 978 94 6369 283 0
D.J. Poel en H. Wijma (red.), Handboek diakenen. Werken in de kerk, Buijten & Schipperheijn Motief, 2025, 240 p., ISBN 978 94 6369 294 6
Lydia van den Berg-van Seters, Anko Oussoren en Ingrid Plantinga (red.), Handboek Jeugdwerkers. Werken in de kerk, Buijten & Schipperheijn Motief 2025, 158 p., € 19,95, ISBN 978 94 6369 258 8
Hanneke Schaap-Jonker (red.), Handboek pastoraat bij psychische problemen, KokBoekencentrum 2020, 173 p., € 23,99, ISBN 978 90 4353 426 0