Over diepe en heftige verlangens
Het is iets om heel dankbaar voor te zijn als je je eten graag lust. Vraag dat maar aan mensen die er moeite mee hebben hun bordje leeg te eten. En hoe mooi is het als je met liefde en lust je werk doet. Je hebt zin in de dingen, je doet ze graag.
Dat geldt ook voor seksualiteit. Het bijbelboek bij uitstek op dit punt is het Hooglied. Een boek dat het liefdesspel tussen twee geliefden bejubelt. Niet alleen wordt de lichamelijke schoonheid uitbundig bezongen, maar ook het liefdesspel in al zijn opwindendheid. In Hooglied 7:7-8 zegt de jongen tegen het meisje: ‘Wat ben je mooi, wat ben je bekoorlijk, liefde en verrukking, dat ben jij. Als een palm is je gestalte, je borsten zijn als duiventrossen. Ik dacht: laat ik die palm beklimmen…’ Het is niet moeilijk te bedenken wat de jongen bedoelt. Over lust gesproken!
Aantrekking
Echter, de lust staat dus ook in het rijtje van de zeven hoofdzonden. De vele misbruikschandalen maken duidelijk dat het met ‘lust’ heel erg mis kan gaan. Daarover hieronder meer. Maar eerst wil ik graag bijbels-positief over lust schrijven en wat mij betreft is het feit dat ‘lust’ op zichzelf als hoofdzonde wordt genoemd, een jammerlijk misverstand is.
Op dit punt is kerkvader Augustinus van verstrekkende invloed geweest. Hij noemde het zonde als man en vrouw in hun huwelijk van seksualiteit wilden genieten zonder de intentie om nageslacht te verwekken. Hij was van gedachte dat Adam en Eva in het paradijs nog geen seksuele aantrekking ervoeren. En dat dáárom Jezus uit een maagd is geboren, zodat bij zijn verwekking de seksualiteit er zelfs helemaal niet aan te pas hoefde te komen.
Dat sentiment heeft grote invloed gehad in de kerkgeschiedenis. Zo komt het ook dat voorbehoedmiddelen werden verboden. Seksueel plezier op zich werd als zondig gezien. Nog altijd zijn er mensen die zich direct schuldig voelen als ze geraakt worden door enige vorm van lichamelijke schoonheid.
Het bijbelboek Hooglied werd dan ook heel lang uitsluitend gelezen als een allegorische beschrijving van de liefde tussen God en mens. En toen dit boek in de canon werd opgenomen is dat het argument geweest. Niettemin: het is overduidelijk dat het boek allereerst de gepassioneerde liefde tussen twee mensen van vlees en bloed beschrijft. Dat je daar vervolgens een diepere duiding aan geeft is prachtig: net als de liefde van vader en moeder, is ook de aantrekkingskracht tussen geliefden een verwijzing naar God. Seksuele aantrekking is in de hemel bedacht.
Keerzijde
Alleen, er is een keerzijde. Lust die niet ingebed is in liefde kan veel kapot maken. Als ik me bij mijn eten alleen door lust laat leiden, zonder verstand en beleid, kan het heel erg mis gaan. Dan eet ik te veel, of eenzijdig, en dat kan schade aanrichten in mijn kostbare lichaam. Ik moet bij het volwassen worden leren mijn eetlust te beheersen en te sturen, zodat ik gezond eten ga waarderen. En nog een punt: doordat wij in het rijke westen onze lusten onvoldoende beheerst hebben, wordt de aarde uitgebuit, het milieu vervuild en het klimaat opgejaagd, en daarbij vallen duizenden doden door overstromingen en orkanen en dieren- en plantensoorten sterven uit. Wij vernietigen Gods kostbare schepping met onze onbeheerste lust. Lust op zich, zonder liefde, zonder wijsheid is zo inderdaad zonde van het moois dat ons is gegeven. En dat geldt niet het minst op het tere terrein van de seksualiteit.
Schrijnend
Juist dát maakt het Hooglied zo mooi, dat de verrukking om de lichamelijke schoonheid van de geliefden is ingebed in diep respect en tere liefde. Ik kan in het bestek van dit artikel daar maar één voorbeeld van geven. In hoofdstuk 4 vers 12 zegt de jongen: ‘Zusje, bruid, een besloten hof ben jij, een gesloten tuin, een verzegelde bron.’ In de daarop volgende verzen omschrijft hij dan hoe aantrekkelijk hij haar vindt. En dan zegt het meisje, in vers 16: ‘Mijn lief moet in zijn hof komen, laat hij daar van zijn zoete vruchten proeven.’ Hij ‘neemt haar niet zomaar’, maar spreekt zijn verlangen uit en zij heet hem welkom.
De eerlijkheid gebiedt te zeggen dat we dat in de Bijbel ook heel anders tegenkomen. Bijvoorbeeld als Laban zijn dochter Lea aan Jakob geeft, terwijl die verliefd was op haar zus Rachel. We lezen dan in Genesis 29:23: ‘En het geschiedde des avonds, dat hij zijn dochter Lea nam, en hij bracht haar tot hem; en hij ging tot haar in.’ Ik heb nu de Statenvertaling geciteerd, die hier het meest schrijnend klinkt. En dan staat er twee verzen verder: ‘En des morgens, zie, het was Lea.’ Wat een weerzinwekkende gang van zaken. Dat een vader zo met zijn dochter omgaat. En hoe is het daar ’s avonds in die tent gegaan, dat Jakob pas ’s morgens merkt dat hij niet met Rachel heeft geslapen? Hier staat de moraal die we in de Bijbel tegenkomen, heel ver bij ons vandaan.
Dankbaar
Wat ik in dit artikel eigenlijk betoog is dat niet lust op zich een zonde is, maar egoïstische, gulzige en kortzichtige lust wel, die snelle bevrediging zoekt, buiten de veilige kaders die mensen altijd nodig hebben, en zeker op het tere en intieme terrein van de seksualiteit. De hoofdzonde van de gulzigheid komt nog aan de orde.
Slachtoffers hebben soms jaren van intensieve therapie nodig. Seksualiteit raakt ons veel dieper dan vaak wordt beseft. Grensoverschrijdend gedrag en misbruik komen helaas niet alleen voor waar mensen geen grenzen gesteld willen zien aan de bevrediging van hun persoonlijke behoeften, maar net zo goed in streng religieuze kringen, waar gepropageerd wordt seksualiteit te onderdrukken en waar bijvoorbeeld alleen maar veroordelend over zelfbevrediging wordt gesproken.
Hoe kunnen we elkaar toch helpen onze seksualiteit dankbaar te aanvaarden en de volledige beleving ervan te bewaren voor als het ons mag overkomen dat ware liefde ons levenspad kruist?
Henk Mijnders, Zwolle
Ds. H.C. Mijnders is emeritus predikant van Zwolle