Wat doet u graag in uw vrije tijd? Even lekker sporten, een mooi boek lezen, klussen in huis of bezig zijn in de tuin? Ieder heeft zo zijn eigen voorkeur. Voor velen is dat ook televisie kijken.
Gemiddeld kijken Nederlanders zo’n drie uur per dag naar een televisie of ander beeldscherm. Drie uur per dag! Ik denk dat de meeste lezers direct zeggen: ‘Drie uur per dag geldt niet voor mij, hoor.’ Maar toch, laten we eens nagaan wat er zoal onder televisiekijken wordt verstaan.
On demand
Onderzoekers concluderen dat ‘ouderwets’ televisie kijken nog steeds populair is en tegelijk on demand-kijken blijft groeien. Dat laatste houdt in dat er programma’s worden gekeken via Uitzending gemist, maar ook filmpjes en series kijken op bijvoorbeeld YouTube en Netflix horen hierbij. Op deze manier bepaal je zelf wanneer je wat bekijkt en ben je niet afhankelijk van het programma-aanbod van de tv-zender. Jongeren kijken veel naar populaire vloggers op YouTube en de groei op een Netflix-abonnement blijft toenemen.
Als we kijken naar vrijetijdsbesteding, staat tv-kijken met stip op de eerste plaats. Hoe anders was dat zo’n zestig jaar geleden. De tv veroverde in de jaren vijftig een plaats in veel woonkamers. Maar de opkomst van de televisie ging gepaard met veel waarschuwingen. Er werd gezegd dat de tv een uitvinding van de duivel was. Ja, het was zelfs zijn beste uitvinding sinds de val van Adam en Eva. Zo’n gevaarlijk apparaat moet je dus niet in huis nemen, al helemaal niet als je christen bent!
In deze waarschuwende woorden zit zeker een kern van waarheid. Krijgen we via het tv-scherm niet veel lelijke, aanstootgevende en verkeerde beelden voorgeschoteld? Een tijdje zappen langs verschillende zenders op een willekeurige avond leert al gauw dat er veel ‘lucht en leegte’ wordt uitgezonden.
Ontspanning
Kun je dus de conclusie trekken: er is veel mis met de televisie, dus je moet er maar nooit een aanschaffen? Of als je er een hebt: direct de deur uit doen? Voor we hierop ingaan, kijken we allereerst wat breder naar ontspanning in het algemeen. Onder het mom van ontspanning wordt er veel televisie gekeken, maar wat is eigenlijk het doel van ontspanning? Tijdens ontspanning neem je afstand van je werkzaamheden. Het heeft als doel om op adem te komen, je ontspant je om voor jezelf te zorgen. Even een pauze, een moment om op te laden. Zo kun je later weer met frisse moed aan de slag. Tegelijk kan ontspanning ookdoel-vrij zijn: dan gaat het om het hebben van plezier. De vraag is dan: hoe vul je je vrije tijd in? Dat is afhankelijk van hoe jij als persoon in elkaar zit. De een ontspant als er rust aan zijn hoofd is, terwijl een ander graag in de aanwezigheid is van vrienden en bekenden. De een houdt van een goed boek, maar een ander trekt er graag op uit om de natuur in te gaan.
We kunnen stellen dat ontspanning er voor zorgt dat de opgebouwde spanning in je lichaam verdwijnt. Ontspanning geeft rust, een moment van vermaak of plezier en zorgt voor afleiding. Om goed te kunnen functioneren heeft een mens het nodig om te ontspannen.
Dr. J. Douma (1931) schreef in zijn boek Christelijke levensstijl het volgende: ‘Ontspanning in de totaliteit van ons leven is gericht op de eer van God en op het heil van de naaste.’ De eer van God moet in heel ons leven centraal staan, zowel op zondag als op donderdag, zowel als we werken als wanneer we rusten.
Laten we met dit in gedachten opnieuw kijken naar televisie kijken als ontspanning. In veel huizen staat bijna dagelijks de tv aan. Televisiekijken staat gelijk aan ontspannen, hoewel niet al het tv-kijken direct ontspanning is (denk aan het kijken van het journaal). Is van tv-kijken te zeggen dat het goed of fout is? Duidelijk is dat er programma’s zijn die tegen Gods eer in gaan, en die ook niet bevorderend zijn voor het heil van de naaste. Er zijn echter ook programma’s die juist gericht zijn op Gods eer, die Gods schepping prachtig in beeld brengen, of die inspelen op het dienen van een ander.
Verantwoordelijkheid
Het is belangrijk om te erkennen dat je als tv-kijker zelf een verantwoordelijkheid hebt in het hanteren van de afstandsbediening. Kun je verantwoording afleggen naar God toe? Daarom is het belangrijk om in een gezin regels af te spreken over tv-kijken: hoelang krijg je schermtijd en welke programma’s kunnen wel of niet? Waar ligt de grens tussen een ‘goede’ en een ‘foute’ film? Gesprekken met kinderen over televisiekijken kunnen meteen een mooi geloofsgesprek op gang brengen.
Wanneer we kijken naar wat de Bijbel zegt over ontspanning, valt op dat er regelmatig gesproken wordt over het belang van rusten na een periode van werk. De Here Jezus wil werkelijk rust geven aan mensen die vermoeid zijn en onder lasten gebukt gaan. De HERE geeft rust, vrede, «cursief» shalom «einde cursief». Het is de vraag of we ook rust ervaren als we televisie hebben gekeken. Er zijn slechte films, maar ook goede, daarom komt het aan op onderscheiden. Het is onjuist om alleen maar negatief te spreken over de televisie. Het kijken van films, series en tv-programma’s stelt ons wel voor een verantwoordelijkheid. Net als een auto, moet ook een tv bestuurd worden. Het is belangrijk om dat eerlijk te erkennen.
Een tv-programma kan ook raken, ontroeren, inzicht geven en verademend zijn. Op die manier kan tv-kijken wel degelijk een positieve ontspanning opleveren.
Tot slot: bij ontspanning kun je denken aan recreatie. Als je re-creatie omzet in het Nederlands, krijg je het woord her-schepping. Is dat niet ook waar het in de Bijbel over gaat? Herschepping, vernieuwing, heiliging. Door het herscheppende werk van de Here Jezus zet Hij ons in de vrijheid. We zijn vrij om te gaan en te staan. Vrij om deze wereld in te gaan, met open ogen en open oren.
Laten we met die blik eerlijk en kritisch kijken naar ons doen en laten, ons werk en onze ontspanning. Hoe besteden wij onze vrije tijd? Is onze ontspanning gericht op Gods eer en richten wij ons op het heil van onze naaste? Laat ons gebed zijn, met de woorden van Gezang 473 uit het Liedboek voor de kerken: 'Neem mijn leven laat het Heer, toegewijd zijn aan Uw eer. Maak mijn uren en mijn tijd tot Uw lof en dienst bereid.'
Sjors Bulten, Enschede
J. R. Bulten is masterstudent aan de Theologische Universiteit Apeldoorn