Ds. A. Versluis hield voor de bezinningskring in de kerk te Damwoude een
referaat over dit belijdenisgeschrift van onze kerken. Hij benadrukte
dat het belangrijk is ons te bezinnen op de waarde en het nut van onze
belijdenisgeschriften.Na de reformatie ontstond in ons land de gereformeerde kerk en op de eerste synodes was een belangrijk punt van bespreking de eenheid in de leer van de kerk.
Predikanten moesten de toen al bestaande Heidelbergse catechismus en Nederlandse geloofsbelijdenis onderschrijven. Kerk en staat waren sterk met elkaar verweven en de kerk had geen inspraak in de benoeming van hoogleraren. Zo werden in Leiden door de staten tot hoogleraar benoemd Franciscus Gomarus en Jacobus Arminius. Arminius was een veelbelovend predikant, maar had in zijn gemeente Amsterdam al wat moeite gehad met de uitleg van Romeinen 7. Daarom had Gomarus bezwaren tegen deze benoeming, na een gesprek leek de lucht te zijn opgeklaard.
Arminius hield colleges over de uitverkiezing en daaruit bleek toch dat hij in zijn standpunt hierover niet veranderd was. Tussen beide hoogleraren ontstond onenigheid met als gevolg dat de kerken zich ermee gingen bemoeien. Omdat Arminius zich alleen voor de overheid wilde verklaren, ontstond in 1608 een discussie in het bijzijn van afgevaardigden van de overheid. Deze spraken uit dat ze geen verschillen in de leer konden constateren. De kerk wilde een synode houden, maar kreeg hiervoor geen toestemming van de overheid. Arminius wilde uiteindelijk een herziening van de belijdenis, in 1609 overlijdt hij. Na zijn dood breidt het conflict over de predestinatie zich uit en ontstaat een geweldige pamflettenstrijd in het land. In 1610 dienen de volgelingen van Arminius een z.g. remonstrantie in bij de staten van Holland. De overheid wilde rust in het land en ruimte voor beide opvattingen, maar gesprekken brachten geen oplossing voor het conflict. Het liep zelfs zover dat het land op de rand van een burgeroorlog kwam. Raadspensionaris Oldebarnevelt kiest de zijde van de volgelingen van Arminius, remonstranten genoemd. Stadhouder prins Maurits kiest de zijde van de volgelingen van Gomarus, contra-remonstranten genoemd. Dan volgt uiteindelijk een synode waar tot een oplossing wordt gekomen. De grote vraag in het verschil was: Wie verkiest God? Arminius leerde dat God van tevoren zag wie zou geloven, de mens ontvangt voldoende genade om te kunnen geloven en het hangt dan van de wil van de mens af om te geloven of niet.
Gomarus stelde dat ons geloof geen voorwaarde voor onze verkiezing is, maar een vrucht ervan. Het geloof is een gave Gods.
Een ander verschil is de vraag voor wie is Christus gestorven. Arminius zegt voor alle mensen, Gomarus zegt voor Gods kinderen.
Op de vraag of een ware gelovige verloren kan gaan zegt de remonstrant ja, de genade is verliesbaar.
De contra-remonstrant zegt dat een ware gelovige niet verloren kan gaan.
Schenkt God genade zonder mijn verdienste of moet ik zelf ook nog wat doen?
In 1618-1619 wordt over deze punten de eerste en enige internationale synode gehouden te Dordrecht. Er waren predikanten en ouderlingen uit binnen- en buitenland alsmede commissarissen als afgevaardigden van de overheid. Hier werden de remonstranten gedagvaard hun gedachten te laten onderzoeken. Het ging alles zeer moeizaam omdat zij een vertragingstactiek volgden met als gevolg dat ze op 14 januari 1619 werden weggezonden van de synode.
Daarna vinden de afgevaardigden elkaar in de meest wezenlijke zaken en worden de Dordtse leerregels opgesteld. Ook wordt besloten tot vertaling van de Bijbel en wordt een kerkorde vastgesteld.
Betekenis ervan
De opbouw bestaat in 5 artikelen verdeeld in paragrafen, waarin antwoord wordt gegeven op de leer van de remonstranten. Met name gaat het over de uitverkiezing en zoals de Schrift erover spreekt moet het in de kerk ook voorgesteld worden. Art.1 begint bij onze verlorenheid, in Adam zijn alle mensen van God afgevallen. Daaruit verkiest God mensen die niet beter zijn dan wie ook, uit louter genade. Het is liefde van God tot een verloren wereld om Zijn Zoon aan te bieden tot zaligheid. Calvijn spreekt over Christus als de spiegel van mijn verkiezing.
De nadruk ligt op Gods werk, Hij moet alles doen. Niet ik kies voor Jezus of moet de eerste stap zetten. Het licht van de natuur of de wet maakt mij niet zalig. De leerregels leggen de nadruk op de volkomenheid van Gods werk en de grote vernieuwing in een mens komt van Hem alleen.
Het werk van Christus is overvloedig genoegzaam tot verzoening van de zonden der hele wereld, zie hfdst. 2 par. 3. Hij heeft alles verdiend en een volkomen zaligheid ligt vast in Hem, zie hfdst.5. Maar duidelijk wordt ook gesteld dat het geloof gewerkt door de Heilige Geest noodzakelijk is.
Door het Evangelie wordt een zondaar ernstig opgeroepen tot bekering, de Heere maakt zich vrij van ons. Wedergeboorte is noodzakelijk en die levendmaking werkt God zonder ons in ons omdat bij een mens van nature geen enkele aansluiting te vinden is. Christus heeft een volkomen werk gedaan en in Hem ligt de zaligheid voor al Zijn kinderen volkomen vast.
In hfdst. 3 / 4 par. 9 wordt ook duidelijk gesteld dat de schuld van hen die verloren gaan niet in God ligt, maar in degenen die zich niet met een waar hart tot God bekeren, zie ook par. 8.
In de leerregels wordt ons de weg van de middelen ernstig aanbevolen. God zendt verkondigers van de blijde boodschap, door de vermaningen wordt de genade meegedeeld, zie par. 17.
Het gaat in dit belijdenisgeschrift om op grond van de Schrift duidelijk Gods genade voor verloren mensen aan te wijzen. De verkiezing is geen muur maar een poort waardoor ik tot de Heere mag gaan. Gods werk ligt vast en heel dit geschrift is een loflied op Gods genade.
Uit Hem en door Hem en tot Hem zijn alle dingen. Hem zij de heerlijkheid in der eeuwigheid. (Rom.11: 33-36)
Dokkum
H. Hakvoort