In dit boek neemt Joris Luyendijk zijn lezers mee in zijn eigen ontdekkingstocht. Hij vertelt hoe hij in 2011 een droombaan krijgt aangeboden: hij mag voor de Britse krant The Guardian gaan schrijven. Maar het loopt anders dan hij had gedacht. Hoe hij het ook probeert, het lukt hem niet om ertussen te komen. Hoe goed zijn Engels ook is (hij leert zelfs wekelijks columns uit zijn hoofd!), de belangrijkste nuances krijgt hij niet mee. En hoe interpreteer je bepaalde gebeurtenissen, zoals een collega die niet antwoordt op een e-mail? De codes waren voor hem als Hollander vreemd. En degenen die de codes wel kenden, haalden hun schouders op: ‘Waar heb je het over, wees gewoon jezelf!’
Die gebeurtenis heeft grote invloed op de wijze waarop Luyendijk ook naar de Nederlandse samenleving is gaan kijken. Hij kwam erachter dat hij in Nederland juist hoorde bij die groep die de norm vormt en de codes als vanzelf meekrijgt en bepaalt. Een groep die een kleine minderheid in Nederland is en voldoet aan zeven vinkjes: een hoogopgeleide ouder, minstens één in Nederland geboren ouder, man, hetero, wit, gymnasium of VWO en universiteit. Alleen van die laatste twee vinkjes kun je zeggen dat je er zelf invloed op hebt. Maar de schrijver laat zien dat die andere vinkjes je daarin juist een enorme voorsprong geven. Wat maakt het veel uit of je een eigen kamer hebt waar je kunt studeren, of dat je ouders de taal machtig zijn om met de leerkracht te spreken over het gegeven advies. De vinkjes overkomen je en tegelijk betekent dit dat een ander, die dit niet heeft, nooit aan die norm kan voldoen.
Het boek is diepgaand, maar het is toch eenvoudig geschreven. Het geeft inzicht in de wijze waarop het in onze samenleving ‘werkt’ en hoe er een kloof in Nederland ontstaat (bijvoorbeeld tussen de overheid en de burgers). Bij het lezen van het boek gingen mijn gedachten voortdurend naar de kerk van de Here Jezus Christus. Welke onzichtbare norm hanteren wij, zonder dat we het zelf doorhebben? Overal waar mensen samenkomen is er het gevaar van uitsluiting en privileges. Juist daar gaat de boodschap van de Here Jezus Christus tegenin. Paulus verwoordt dat in Galaten 3, 27 en 28: U allen die door de doop één met Christus bent geworden, hebt u met Christus omkleed. Er zijn geen Joden of Grieken meer, slaven of vrijen, mannen of vrouwen – u bent allen één in Christus Jezus. Het boek geeft me als predikant en gelovige huiswerk mee: Is Christus de (on)zichtbare norm in de gemeente?
Albert-Jan Dorst, Surhuisterveen
Joris Luyendijk, De zeven vinkjes. Hoe mannen zoals ik de baas spelen, Pluim: Amsterdam 2022, 199 blz., € 24,99, ISBN 978 94 93 256675