Echo, bloedonderzoek, nekplooimeting, vlokkentest, vruchtwaterpunctie, NIP-test: vormen van screening en onderzoek van ongeboren leven. Vanuit de samenleving is er druk om een abortus te laten plegen als er een ernstige afwijking bij dat leven wordt gediagnostiseerd, en waarschijnlijk een (ernstig) gehandicapt kind geboren gaat worden. Vandaar wordt de vraag gesteld hoe we zouden moeten omgaan met ernstig gehandicapt leven.
Volgens de anglicaanse theoloog Samuel Wells komt die vraag echter te laat. Dan wordt er al van uitgegaan dat er een bepaalde norm zou zijn waaraan mensen zouden moeten voldoen, namelijk aan het beeld dat wij van 'normaal' hebben. Wie daaraan niet voldoen, zijn dan bij voorbaat op achterstand gezet. Daarom moet de vraag juist zijn hoe een gezin eruitziet dat elk kind zonder onderscheid kan verwelkomen. Hoe kan het in staat zijn een kind met een handicap zonder vrees en wrok te aanvaarden?
Beeld
Kinderen met een ernstige handicap zijn evenals alle andere kinderen beeld van God. Zij dragen ook een boodschap over. God spreekt op velerlei wijze tot mensen, en óók via de desbetreffende kinderen. Hij doet een appel op onze zorg. Wie geen zorg wil verlenen, wijst dat goddelijk appel af: hij ziet de toekomst dan als een te groot probleem en wil daarin niet meegaan. En dat is nu juist ook een van de kwalen van onze huidige samenleving: zij is doof voor het appel van godswege. In een samenleving die is gericht op succes en onafhankelijkheid, mag – zo is de boodschap – gehandicapt-zijn niet voorkomen.
Maar het Woord van God leert ons anders. Gelovigen mogen op dat appel een antwoord geven in geloof, namelijk dat een ernstig aangedaan kind door de kracht van de Geest kan worden aanvaard als een gave, hoe moeilijk dat misschien ook is. Wat op je weg komt, kan een bijzondere betekenis voor je krijgen. Bovendien leert God ons door deze kinderen dat we niet perfect hoeven te zijn. Kinderen met het syndroom van Down bijvoorbeeld. Zij geven ook kritiek op de samenleving als geheel. Zij houden ons een spiegel voor van de menselijke gebrokenheid. De Schepper bepaalt ons dan bij de kwetsbaarheid van ons bestaan. Een handicap is zo een basisvoorbeeld van kwetsbaarheid, maar ook een gegeven waardoorheen de genade van God kan stralen. Zo kan ook binnen een gezin met de zorg voor een ernstig beperkt kind, deze genade tot openbaring komen.
Maar er is meer. God beproeft samenlevingskringen waarin kinderen met een ernstige beperking een plaats ontvangen. Hij wil door die beproeving de onderlinge verbondenheid versterken. Kinderen die veel zorg nodig hebben, zijn dan vergelijkbaar met een microscoop waardoor zichtbaar wordt hoe sterk de liefde jegens de naaste is. Een handicap maakt op die manier onderscheid tussen wie daarmee goed omgaan en wie dat niet doen. Als bijvoorbeeld een echtpaar geconfronteerd wordt met de zorg voor zo'n kind, wordt duidelijk of hun huwelijk die zorg kan dragen of niet. De last kan zwaar zijn. Maar christenouders mogen zich gesteund weten door hun geloofsgemeenschap die hulp en bijstand kan bieden. Daarin ligt ook voor de christelijke gemeente een belangrijke taak.
God beproeft zo de gehoorzaamheid aan zijn Woord, dat gebiedt dat het (ongeboren) leven moet worden beschermd en dat we ook voor het zwakke en gebrekkige moeten opkomen. Hij beproeft ook de liefde en de eerbied voor de naaste die geschapen is naar zijn beeld. Elk beeld van God heeft recht op liefde en eerbiedwaardigheid. Elk mens is op zijn eigen wijze en met zijn eigen mogelijkheden een beeld van God. Daarin is verscheidenheid. Deze verscheidenheid roept niet om uitsluiting van diegenen die niet aan een door mensen bedachte norm voldoen, maar om een overeenkomstige eerbied en liefde. Dat houdt meer in dan het beoefenen van barmhartigheid. Barmhartigheid kan een eenrichtingsverkeer zijn. Het gaat ook om het accepteren van de positie waarin die ander is gesteld. Die ander heeft een eigen plaats. Liefde en eerbiediging van de naaste roepen om wederkerigheid.
Evangelisch accepteren
Aanstaande ouders die een kind verwachten met een ernstig syndroom, worstelen met waaromvragen en vragen over wat de toekomst brengt. Deze vragen worden niet eenvoudig tot zwijgen gebracht door een lijdelijk buigen onder een verbod op abortus provocatus.
Samuel Wells wijst op de mogelijkheid van wat hij noemt 'overaccepting'. Dat is volgens hem de meest geëigende manier van omgaan met situaties waarop je niet bedacht bent. Dan accepteer je vanuit je geloofshouding wat op je weg komt op een wijze die recht doet aan het evangelie. Deze manier van accepteren geeft de mogelijkheid vermogens in jezelf te ontdekken die je aanvankelijk niet had vermoed. Dat kan juist ook gebeuren op die momenten waarin je denkt dat je de controle over je leven hebt verloren (door een ernstig bericht). Er is geen gebrokenheid waarin de Here de zijnen geen weg zou wijzen.
Wie een teleurstellende uitslag van een prenataal onderzoek krijgt, mag ook hoop putten uit verhalen van diegenen die zorg moesten dragen voor een ernstig beperkt kind en daarin op een bijzondere manier zijn gesterkt. Vooral mag worden gekeken naar de wijze waarop de Here God heeft gereageerd op de mens die – in het begin – zichzelf op een vreselijke manier heeft beperkt door de band met Hem te verbreken. Hij heeft niet radicaal een einde gemaakt aan de geschiedenis die Hij met mensen was begonnen. Hij heeft het probleem niet weggedaan als bij toverslag. Hij heeft dat ook niet als een gegeven aanvaard, maar dat probleem zich eigen gemaakt, letterlijk. Hij heeft zélf die gebrokenheid gedragen, in Christus Jezus.
D.J. Steensma, Feanwâlden