Deze keer luidt het thema ‘Genieten van genoeg’. In de flyer voor de Micha zondag worden allerlei facetten van dit belangrijke thema belicht. Moderne slavernij, armoede in Nederland en wereldwijd, ongelijke verdeling, honger, bedreiging van biodiversiteit en dergelijke komen aan de orde.
Dit artikel plaatst wat kanttekeningen bij onze zorg voor onze leefomgeving. Juist de laatste maanden zijn we opgeschrikt door enorme watermassa’s die ook West-Europa teisterden, natuurbranden en ander onheil.
Wakker geschud
De gevolgen van de klimaatverandering laten zich inmiddels voelen en niet alleen ver weg buiten onze landsgrenzen. Wereldwijd worden één miljoen plant- en diersoorten met uitsterven bedreigd. Dan spreken we niet alleen over koralen en riffen, maar ook over tien procent van alle insecten, een derde van alle zeezoogdieren en 680 gewervelde diersoorten. Het is geen ver-van-mijn-bed-show. We hebben inmiddels ook in Nederland te kampen met allerlei problemen die samenhangen met keuzes die zijn gemaakt. Het is allesbehalve eerlijk de schuld daarvoor in de agrarische schoenen of klompen te schuiven.
We zijn verslaafd geraakt aan ‘lekker’ goedkoop en ondertussen verdwijnt een derde van al het voedsel in de vuilnisbakken van de rijkere dorpsbewoners. De intensivering van de landbouw is aan alle kanten gestimuleerd en gesubsidieerd en de massa profiteerde ervan mee. De kilo’s knalden ons om de oren tegen de verkeerde prijzen en kwalijke gevolgen voor het landschap. De mobiliteit en industriële productie hebben de CO2-uitstoot tezamen met andere schadelijke stoffen naar een kritisch niveau getild. Het schiep werkgelegenheid en welvaart voor velen, maar ging ten koste van echt welzijn. Welvaart is meer dan mooie economische groeicijfers.
Kritisch kijken
Lukt het ons als christenen te genieten van genoeg? Of hebben we ons mee laten slepen in de maalstroom van meer, sneller, luxer en nog nieuwer. Dan is de prijs niet alleen het bedrag dat we neertellen voor een bepaald product. Er speelt veel meer dan we ons op het eerste gezicht realiseren. Zo’n, vaak niet noodzakelijke, investering belast op allerlei fronten onze leefwereld. In veel moderne producten is materiaal verwerkt dat onder levensgevaarlijke omstandigheden elders op de wereld gewonnen wordt, vaak door kinderarbeid. Wereldwijd zijn er veertigmiljoen slaven.
Als ik de gevolgen overdenk van mijn handelen kan ik dan nog echt genieten? Mijn levensstijl draagt bij aan de uitbuiting van mijn medemens en medeschepselen. De aarde kreunt onder de onbarmhartige ecologische voetafdruk van de welgestelden, waardoor in feite het leven van armen nog verder bedreigd en onleefbaar wordt. Een van de grootste uitdagingen en bedreigingen is de waanzinnige ongelijkheid in de verdeling van vermogen. Vijftig procent van de wereldbevolking bezit slechts tezamen slechts één procent van het wereldwijde vermogen. Eén procent van de allerrijksten bezit 45 procent van al het vermogen. In Nederland leefden in 2019 een miljoen mensen, waaronder 250.000 kinderen, in armoede.
Kiezen met je hart
De Micha zondag drukt ons met de neus op de rauwe feiten. Dan is ‘genieten van genoeg’ een kwestie van bekering. Gevouwen handen en een bewogen hart als we lezen van Gods liefde voor zijn schepping. Mijn uitgavenpatroon vraagt steeds weer het maken van keuzes. Fundamenteel is de vraag: wat is voor mij, voor ons genoeg? Dat vraagt in onze gezinnen, in de kerk en op de kring om een fundamentele bezinning. Laten wij onze invulling van ‘genoeg’ niet te veel bepalen door wat men ons in de reclame probeert aan te smeren. Je bent wat je hebt. Hier liggen ook voor christenen grote valkuilen en er is geen reden om vanuit de hoogte de ander de maat te nemen. De vervuilende kledingindustrie vraagt om onze keuzes. Dat is geen pleidooi voor somberheid, maar wel voor soberheid.
We hebben elkaar nodig om weer samen te ontdekken wat nu echt genoeg is. Juist vanuit de levende relatie met God en de liefdevolle omgang met elkaar en met de schepping van God leren we ontdekken wat genoeg is! Dat stempelt mijn inkomsten en uitgaven, mijn leven en geven, mijn dienen en verdienen. Mijn levenswandel wil ik niet meer laten markeren door de geijkte mijlpalen van de consumptiedrang en -dwang. De grenzen die de Bijbel ons stelt zijn goed en heilzaam tot bescherming van wat kwetsbaar en machteloos is. In dat spoor zoek ik mijn levensweg te gaan.
Meer genieten
Daar heb je de kerk weer met het opgeheven vingertje! Je mag ook niks! Er is wel degelijk ruimte voor het echte genieten van de goede gaven die God ons schenkt. Natuur is niet alleen ver weg met lange vliegreizen te bereiken, maar voor het opmerkzame hart heel dichtbij te genieten in dat kleine stukje Nederland waar wij verantwoordelijk voor zijn. Gods schepping is in de Bijbel vaak een bron van dankbare lofprijzing. Je mag samen in gezin en gemeente leren kijken met nieuwe ogen en luisteren met nieuwe oren. Voedsel, kleding en onderdak zijn essentieel en een reden om dankbaar en tevreden te zijn, zonder de jacht naar meer (1 Tim. 6). Ons leven krijgt een andere toonhoogte dan de ‘bliepjes en piepjes’ van de digitale consumptiemaatschappij. De lofprijzing van Psalm 8 maakt ons weer echt mens, zoals door God bedoeld. Stille verwondering onder een open hemel geeft zicht op de grote toekomst. Dan slaan we vandaag de hand aan de ploeg. Niet om de aarde uit te buiten, maar om er dankbaar van te mogen genieten samen met onze naaste dichtbij en ver weg. Dan blijkt ‘genoeg’ echte overvloed te zijn!
Dr. T.M. Hofman, Apeldoorn
Dr. T.M. Hofman is emeritus hoogleraar Nieuwe Testament van de Theologische Universiteit Apeldoorn. Dit jaar publiceerde hij het boek Arm en rijk in crises. Een persoonlijke zoektocht naar de receptie en de relevantie van Lucas 16 over de rijke man en de arme Lazarus.