Je zou het maar zo ergens aan de waterkant kunnen vinden hier in Nederland, als je weet waar je op moet letten. Je ziet dat de kolven uit de zijkant van de rechtopstaande stengels lijken te steken. De planten vallen ook op door hun roodpaars gekleurde bladvoeten en de typische lekkere geur, die kenmerkend is voor kalmoes.

Met dit boek won Van Os de Brusseprijs voor het beste journalistieke boek en de Libris Geschiedenisprijs. Dat is begrijpelijk, want het is een verbluffend overlevingsverhaal dat tot stand is gekomen na langdurig en grondig speurwerk. De hoofdpersoon is Mala Shlafer, in 1926 geboren in een orthodox Joods gezin in Warschau. Na een leven vol omzwervingen woont ze (in 2020) in Amstelveen.

Mala ontsnapte uit het getto van Warschau en gaf zich al gauw uit als een Poolse met een Rooms-katholieke levensovertuiging. Dat was niet moeilijk want ze had op een Poolse school gezeten in een klas met rooms-katholieke kinderen. Bovendien had ze helemaal geen Joods uiterlijk. Met Poolse vriendinnen, die antisemitisch zijn, geeft ze zich op voor arbeidsdienst in Duitsland. Vaak zei ze voor hen Poolse gedichten op, onder andere het gedicht: Liever dier dan mens.

Onlangs verscheen een lezenswaardig boekje over 'voltooid leven': over de vraag waarom dit thema vandaag de dag in de belangstelling staat, over de rol van artsen, de politiek, de pastor en de christelijke gemeente ten aanzien van diegenen die worstelen met deze problematiek.

Dit thema kreeg in ons land vooral aandacht toen Huib Drion in 1991 zijn opvatting daarover bekendmaakte. Hij achtte het 'aan geen twijfel onderhevig dat veel oude mensen er een grote rust in zouden vinden als zij over een middel konden beschikken om op aanvaardbare wijze uit het leven te stappen op het moment dat hen dat - gezien wat hen daarvan nog te verwachten staat - passend voorkomt'. Alleenstaande ouderen boven de 75 jaar zouden de mogelijkheid moeten krijgen om te ontkomen aan een in hun ogen ondraaglijke en onaanvaardbare levensfase. Ze zouden zelf moeten kunnen beschikken over hun levenseinde op het moment dat zij dat wilden. Aldus deze gezaghebbende rechtsgeleerde.

Leerlingen van Jezus hoeven zich geen zorgen te maken over eten, drinken of kleding. Zij laten zich daardoor niet in beslag nemen. Heidenen doen dat wel. Zij zijn daarmee juist heel sterk bezig. Hun zoeken gaat naar dat alles uit. Daardoor kennen ze heel veel zorgen. De grote Deense filosoof en theoloog Søren Kierkegaard (1813-1855) legt in een aantal toespraken uit wat die zorgen zijn: de zorgen van armoede, overvloed, geringheid, hoogmoed, overmoed en nog veel meer. Mooi is hoe hij daarbij het voorbeeld van de vogel uitwerkt, dat door Jezus is gebruikt. De vogel moet onze leraar zijn! En ook de lelie trouwens. Als we van hen leren, en bovenal van Christus zelf en het evangelie, blijven de zorgen van de heidenen verre van ons. Deze toespraken naar aanleiding van Matteüs 6, 25-43 vormen de eerste afdeling van een forse bundel christelijke toespraken, die Kierkegaard in 1848 schreef.