In de eerste drie hoofdstukken schetst Kant de ontwikkeling van het anti-judaïsme en het antisemitisme door de eeuwen heen. Om in het vierde hoofdstuk de protestantse nazi-ideologie in Duitsland te bespreken. Men wilde een Duitse kerk die van Joodse smetten vrij was. Verder wilde men ook de Bijbel zuiveren en werd ontkend dat Jezus een Jood was. De Joden werden gitzwart afgeschilderd en beschuldigd van corruptie en machtswellust. Ze zouden een gevaar vormen voor de wereldvrede en voor het welzijn van Duitsland. Naar de overtuiging van Kant vloeiden deze opvattingen logisch voort uit het eeuwenoude anti-judaïsme en het daaruit geruisloos ontstane antisemitisme.

Deze laatste conclusie trekt hij wel heel vlot, maar overigens is het een verdienste dat hij deze theologie die correspondeerde met de nazi-ideologie aan de kaak stelt. Het is werkelijk onbegrijpelijk en schokkend wat ook gerenommeerde Duitse theologen op dit punt hebben durven beweren.

In het vorige artikel – enige tijd geleden - bespraken we de gnostiek als eerste uitdaging voor de kerk. Nu wenden we ons bij de tweede uitdaging tot ketter Marcion (ca.85-ca.160) die bij het vormen van zijn standpunten hier en daar van de wereld van het gnosticisme heeft gesnoept.

Ook hij is uitgesproken als het gaat over God en over wat passend christelijk gedrag is. En hij zag er niet tegenop zijn eigen Bijbel samen te stellen; heel wat bladzijden heeft hij eruit gescheurd. Wie was deze man die zó gedreven was en aanhang kreeg en een eigen kerk stichtte. Wat dreef hem dan? En waarom zou bisschop Polycarpus van Smyrna – nog onderricht ontvangen van de apostel Johannes! – deze Marcion hebben omschreven als ‘eerstgeborene van de Satan!’ en hem hebben geëxcommuniceerd?

Er is een gelijkenis over een boer die zijn akker had ingezaaid met tarwe. Maar deze boer had een vijand. Vast en zeker was er jaloezie in het spel. Deze vijand kwam 's nachts en zaaide onkruid: lolium temulentum (Mat. 13, 24-30. 36-43). Niet best. Een soort gras dat zo'n zestig centimeter hoog kon worden en veel op tarwe lijkt. Nog giftig ook.

In het begin van de groei is dat lolium moeilijk te onderscheiden van tarwe. Het onderscheid wordt pas echt duidelijk als de aar zich gezet heeft en het onkruid volgroeid is.

Jarenlang liepen de kerken in de steden leeg en verdwenen er vele. De krimp was enorm. Wie had durven hopen op het wonder, dat er nieuwe christelijke gemeenschappen zouden komen? Wat is het mooi om te horen dat God dit gegeven heeft. Het roept verwondering op en het maakt nieuwsgierig: wat gebeurt daar nu precies? Waar kunnen wij van leren? Als er niks meer is, waar start je dan? Wat heb je nodig? Wie neemt het initiatief?

De krimp op het platteland zette een aantal jaren later in. Ook daar is aandacht aan geschonken vanuit deputaten evangelisatie door het geven van de cursus Getuigende Gemeente: dit is een belangrijk instrument geweest om plattelandsgemeenten bewust te maken van hun missionaire roeping en mogelijkheden. De cursus stimuleerde tot het vormen van gastvrije en getuigende gemeenten in de dorpen.