Afgelopen zomer waren we op vakantie in Thüringen, een deelstaat in het voormalige Oost Duitsland (DDR). We hebben daar onder anderen een zogenaamde Lutherweek meegemaakt. Dit hield in, dat we vanuit ons vakantiepark in Engelsbach diverse uitstapjes met een gids hebben gemaakt naar die plaatsen waar herinneringen aan Luther liggen: Erfurt, Eisenach, Schmalkalden, Steinbach, De Wartburg, enzovoort.

In mijn geboortedorp woonde een vrij aanzienlijke, ongehuwde, oude mevrouw. Ze heette Pieck en kwam uit een bekend geslacht, waaruit een wethouder en een burgemeester zijn voortgekomen. Ze was lid van de Hervormde kerk, behoorde tot de ´zware ligging´ en liep altijd diep in het zwart. Ze woonde in een grote villa, midden op de Hoofdstraat van ons dorp. In het midden was een grote voordeur met opzij elk twee grote ramen. Achter dit huis lag een flinke tuin. Mijn vader, die veel functies in ons dorp bekleedde, had nogal wat contacten met haar. Toen zij hoorde, dat ik theologie wilde studeren en predikant wilde worden, zei ze tegen mijn vader: ´Stuur uw zoon maar eens naar mij toe, ik heb wel wat theologische boeken voor hem.’

De aanzetten die Bonhoeffer heeft geschreven voor een ethiek zijn bijzonder inspirerend. Ze bieden veel diepe en rijke gedachten. Dat zijn vooral gedachten over de kern van het christen-zijn, over schuld, rechtvaardiging en vernieuwing, over kerk en wereld, over de vraag naar goed en kwaad, en de taak die we in het algemeen hebben in de wereld.

Af en toe wordt in deze aanzetten een concreet onderwerp aan de orde gesteld. Een voorbeeld daarvan is de vraag naar zelfmoord. Maar dat is een uitzondering. Vooral houdt Bonhoeffer zich bezig met grondvragen zoals de vraag naar echt mens-zijn en de structuren van menselijk samenleven. Wat mij in het bijzonder aanspreekt is de plaats die Christus in deze aanzetten inneemt. Daarover zou veel gezegd kunnen worden. In een kort bestek van twee artikelen is dat niet mogelijk. Daarom noem ik slechts een enkel punt.