ImageHet vorige artikel in de reeks over landbouwwetenschappen ging over ondernemerschap. Daarin stond de publicatie van het Landbouw Economisch Instituut ?de kunst van het zien en het realiseren? centraal. In dit artikel wil ik op het aspect van zien en waarnemen nog wat dieper ingaan.

In het agrarisch onderwijs en in het landbouwkundig onderzoek kennen we waarnemen niet als een apart vakgebied. Maar als je met mensen uit het bedrijfsleven praat over wat studenten goed moeten kunnen, dan wordt dat woord waarnemen vaak genoemd. Studenten in het agrarisch onderwijs moeten goed leren waarnemen. Dat geldt op verschillende vakgebieden. Bij bodemkunde moeten studenten leren om goed naar de bodem te kijken. Hoe diep wortelt het gewas in deze grond, zie ik gangen van regenwormen of zie ik verdichte lagen in het bodemprofiel.
Bij veel andere opleidingen moeten studenten leren om goed om zich heen te kijken; wat gebeurt er in dit bedrijf, hoe ziet de omgeving van dit bedrijf eruit, hoe vinden ontwikkelingen plaats en waarom voert een bedrijf bepaalde veranderingen door.
Het gaat er in het agrarisch onderwijs dus om dat je studenten leert waarnemen, om op basis daarvan inzicht te verwerven. Studenten moeten deze competentie (zo noemen we dat in het onderwijs) op meerdere plaatsen kunnen oefenen en toepassen. Bijvoorbeeld in een bedrijf waar ze stage lopen, maar ook in de omgeving van dat bedrijf. Of nog groter, in de hele samenleving, nationaal en internationaal.
Hoewel ik in mijn diensttijd ben opgeleid als waarnemer bij de artillerie, vind ik het moeilijk om studenten te leren waarnemen. Want heel vaak geldt letterlijk ?ik zie, ik zie, wat jij niet ziet?. De uitdaging van het (agrarisch) onderwijs is om het de ander ook te leren zien.

ImageDe tien geboden worden in veel reformatorische kerken wekelijks gelezen. Deze indrukwekkende tekst verbindt ons christenen met de geschiedenis van Isra?l. In een vorig artikel zagen we echter dat het conflict tussen kerk en Isra?l zowel het gebruik als de interpretatie van de tien geboden be?nvloedde. Sinds de eerste eeuwen wordt Exodus 20 niet meer in de synagoge gelezen. Bestudeerd wordt de tekst wel degelijk. De joodse benadering van deze overbekende tekst kan ons misschien helpen er opnieuw door te worden aangesproken.
 
Calvijn noemde de wet niet alleen een spiegel waarin we onze zonden zien, maar ook een ?regel der dankbaarheid.? In een gemiddelde reformatorische kerkdienst zien we daar maar weinig van terug. Door de vaste volgorde van lezing van de wet ? schuldbelijdenis ? genadeverkondiging wordt immers vooral de eerste functie van de wet een plaats gegeven. Het is maar de vraag of zo?n vaste combinatie met bekende teksten en woorden wel de bedoelde uitwerking heeft. Klinkt het ons niet te vertrouwd in de oren om nog iets bij ons op te roepen? Is het niet beter naar alternatieve Bijbelteksten te zoeken die ons nog kunnen verrassen, zoals Leviticus 19?
Opvallend genoeg speelt deze kwestie in de synagoge slechts ten dele. De joodse traditie ziet de Tora als iets dat veel meer is dan een opsomming van wetten. De concrete geboden en verboden zijn onderdeel van Gods verbond en vormen richtingwijzers om het leven te heiligen. Om die reden is de Tora een uiting van Gods genade en liefde en wordt deze bejubeld en geprezen. Vooral tijdens synagogediensten is dat te zien: de Torarol wordt als een koningin tussen de aanwezigen gedragen en bezongen als boom des levens. Dat neemt natuurlijk niet weg, dat ook hier steeds opnieuw dezelfde, overbekende teksten worden geciteerd. Hoe gaat de synagoge daarmee om? Het antwoord is eenvoudig maar veeleisend: wie God aanspreekt moet zich concentreren. Het middel om (te) vertrouwde teksten tot leven te brengen is gezamenlijke studie.

ImageDe tien geboden hebben een heel eigen plaats in de christelijke traditie, zeker in reformatorische kerken. Deze woorden, door God zelf in stenen gegrift, voeren ons mee naar een belangrijk openbaringsmoment uit het Oude Testament. De Bevrijder van Isra?l gaf Zijn volk voorschriften om het leven te heiligen. De wekelijkse lezing van de tien geboden in de eredienst biedt daardoor een uitgelezen kans om de verbondenheid van de kerk met de synagoge te onderstrepen. Of is dat te gemakkelijk gezegd?

Er spelen nogal wat vragen rond de lezing van de tien geboden. Allereerst zijn dat vragen die samenhangen met de manier waarop ze worden gebruikt in de eredienst. Om er enkele te noemen: Dringt de tekst van Exodus 20 nog wel tot ons door als we die elke week horen? Zouden we geen andere teksten moeten lezen, zoals gedeelten uit Deuteronomium 6, Leviticus 19 of ook nieuwtestamentische teksten? En wat te denken van de plaats die deze lezing krijgt voor schuldbelijdenis en genadeverkondiging. Zo valt alle nadruk op de wet als spiegel waarin we ons tekort ontdekken. Gaat dat niet ten koste van de wet die we uit dankbaarheid proberen te gehoorzamen?
Maar er zijn ook vragen te stellen bij de band die de tien geboden schept tussen kerk en Isra?l. In beide geloofsgemeenschappen wordt dezelfde tekst geheel verschillend gelezen. De synagoge spreekt niet van geboden, maar van tien woorden. En hoewel de gave van de tafelen van het verbond op de Sina? een belangrijk moment uit de geschiedenis vormt, wordt Exodus 20 toch niet in de synagoge gelezen. Dat heeft echter alles met de joods-christelijke relatie te maken.

ImageZou ik niet haten, HERE, wie U haten, niet verafschuwen wie tegen U opstaan?
Ik haat hen met een volkomen haat, tot vijanden zijn zij mij.     Psalm 139:21-22

Christenen zaaien net zo goed haat als moslims. De Bijbel bevat op dit punt teksten die verge-lijkbaar zijn met teksten uit de Koran. Hebben zij die dit zeggen geen gelijk? Neem bijvoor-beeld Psalm 139:21-22.

Psalm 139 vind ik prachtig. Maar ik heb grote moeite met de verzen 19-22. Dat zei een ouder-ling tegen mij na een preek over Psalm 139.
Veel christenen zijn het met deze ouderling eens. Deze tekst hoort toch niet bij het christelijk geloof? Jezus houdt ons in Matteüs 5:44 voor: heb je vijanden lief. Laten we daarom deze ?haatwoorden? uit Psalm 139 maar gauw vergeten.
Of laten we ze bij het lezen van de Psalm gewoon overslaan. Dat zou niet opvallen, want deze verzen lijken niet aan te sluiten bij het voorgaande. Komen ze niet uit de lucht vallen, of beter gezegd, komen ze niet uit de afgrond op?

Verkenning
Als we deze tekst vergeten of overslaan, maken we het onszelf te gemakkelijk. Hoe moeten we dan deze woorden verklaren? Mag je zeggen dat dit tot de trekken van het OT hoort die het NT achter zich gelaten heeft? Laten we voorzichtig zijn om te zeggen dat iets typisch oud-testamentisch en dus achterhaald is. Want Jezus citeert het OT als Hij zegt dat we onze naaste moeten liefhebben als onszelf. Hoe verhoudt zich dat tot Psalm 139:21-22?

ImageDit boekje is een lustrum uitgave van de Studentenvereniging C.S.F.R in Rotterdam. Deze club jongeren weet steeds interessante debatten aan te zwengelen. Eerder nodigden ze de bekende Alister MC Grath uit om te spreken over het Einde van het protestantisme. Nu zijn de enthousiastelingen er kennelijk in geslaagd een keur aan hooggeleerden te strikken hun analyse van de hedendaagse tijd neer te pennen en evenzoveel hooggeleerde heren te verleiden daar, in korte expos?s, een passend antwoord op te geven: Wat staat de kerk en de christen te doen in deze postmoderne tijd?

De scribenten gaan elk vanuit hun eigen deskundigheid en achtergrond in op deze tijd. Links en rechts overlappen analyses, maar dat is niet zo erg. Juist dat samenvallen in perceptie van de werkelijkheid toen en nu, maakt het totaalbeeld van nu duidelijk. Kernwoorden daarin: de onttovering van de wereld; persoonlijke authenticiteit. Voorbeeld: ?Voor mijn levensgeluk, ja zelfs voor de hele betekenis die mijn leven heeft, komt het er niet op aan of Napoleon bij Waterloo dan wel bij Quatra-Bras verslagen werd of Brussel negentien deelgemeenten heeft en zelfs niet dat twee maal twee vier is.?-pag. 42. In reclametaal wordt dat: Altijd jezelf (HEMA) of: ?Alle ruimte om jezelf te zijn.?(Landal)-pag. 35. In de titel van de bijdrage van Prof. Dr. Ger Groot vind ik de analyse in ??n zin het meest duidelijk verwoordt:?Een god in het diepst van zijn beleving - de enkelvoudigheid van het moderne individu.?-pag. 40.

Commentaar

  • Bevrijding en vrede – wij gedenken 2025-04-25 08:13:45

    Dit nummer verschijnt kort voor de officiële dodenherdenking – met de kransleggingen op de Dam in...

  • Voorjaar 2025-04-12 09:38:55

    Het kan niemand ontgaan zijn, het voorjaar hangt in de lucht. Heerlijk om weer even in het...

  • Veertig dagen Paaspodcast en Spotify 2025-03-28 18:37:35

    Nog een paar weken en dan vieren we opnieuw het Paasfeest. Dat betekent dat we voor wat betreft...

  • Asjera’s terugkeer 2025-03-15 08:38:30

    De profetische uitspraak: ‘Het is God of de afgoden,’ van de christenfilosoof prof. dr. ir. H. van...