Het is kerstavond 1948, op tal van plekken op Java worden geïmproviseerde kerstnachtdiensten gehouden, tussen legervoertuigen of in pas veroverde kerken. Het is tijdens het laatste Nederlandse offensief in de onafhankelijkheidsoorlog van Indonesië. De diensten worden geleid door legerpredikanten en aalmoezeniers. Overal klinkt de boodschap van vrede door het kerstkind. Er klinkt weinig door van de tegenstelling tussen de oorlogshandelingen en de vrede van het kerstkind: de soldaten waren immers gekomen om namens de Nederlandse overheid orde en vrede te herstellen. En zo werd de kerstboodschap gebruikt om het moreel van de Nederlandse troepen te verstevigen en de oorlogshandelingen zelfs een religieuze lading mee te geven.

In het vorige artikel is aangegeven hoe zes predikanten uit de zeventiende en achttiende eeuw over het sterven hebben gesproken. In dit artikel beschrijf ik overeenkomsten en ontwikkelingen die zichtbaar worden in hun beschrijvingen van het laatste oordeel, de hemel en de hel.

Evenals de omgang met de dood heeft ook de toekomstverwachting zich in de loop van de zeventiende en achttiende eeuw ontwikkeld door de opkomst van de vroege secularisering. De opkomst van de secularisering blijkt onder andere in een verandering in het historische bewustzijn. Stilzwijgend werd het einde van de geschiedenis naar de verdere toekomst verschoven en verschoof de blikrichting van de hemel naar de aarde. Deze ontwikkelingen hebben ook hun weerslag gehad op de toekomstverwachting van gereformeerde predikanten, van wie ik voor mijn onderzoek verschillende geschriften heb bestudeerd.

Op 12 mei heeft ds. Jurjen Huisman vanwege zijn emeritaat afscheid genomen van BCM, een verpleegzorgorganisatie in Stadskanaal en Musselkanaal. Het was een goed en mooi moment.

Hoe kijkt ds. Huisman terug op zijn carrière? Wat is er gedurende die tijd allemaal veranderd?

In het vorige artikel heb ik stilgestaan bij de term ‘geboortetechnologie’, die in zichzelf een tegenstelling bevat. Er is gesproken over de levensbeschouwing die achter geboortetechnologieën schuilgaat; over het technologisch begeleiden van zwangerschap. IUI en IVF zijn als voorbeelden genoemd van technologieën die als optie in beeld kunnen komen bij ongewenste kinderloosheid.

In dit vervolg gaan we in op ICSI, zaad- en eiceldonatie, IVG  en op de zorg voor het leven.